Τaraxacum officinale – Το γάλα της γης
Το ταραξάκο είναι ένα από τα πιο σημαντικά βότανα που έχουμε στη διάθεση μας.
Είναι στην κυριολεξία ένα ‘βασικό’ βότανο. Δημιουργεί δηλαδή μια βάση πάνω στην οποία θα ‘πατήσει’ η ίαση. Το ταραξάκο καλύπτει ολόκληρες εκτάσεις γης και είναι μιας εξαιρετικής ποιότητας τροφή για ανθρώπους και ζώα.
Δεν θα ξεχάσω την πρώτη μου συνάντηση μαζί του, ένα Πάσχα πριν από πολλά χρόνια στη Β.Α. Γερμανία, εκεί κοντά στα πολωνικά σύνορα. Το φρέσκο και ζουμερό χορτάρι στα λιβάδια ήταν κατακίτρινο από τα αμέτρητα άνθη, οι μαυρόασπρες αγελάδες έβοσκαν ειρηνικά με φόντο ένα καταγάλανο ουρανό κι ένας μεγαλοπρεπής απογευματινός ήλιος έκανε τη γη και ό,τι υπήρχε πάνω της να λάμπει όλο φως!
Μαγεμένη πλησίασα το μικρό αυτό φυτό, που σπάνια ξεπερνάει τα 30 εκατοστά. Μου θύμισε το πικροράδικο και μ’ εντυπωσίασαν τα πλούσια πριονωτά του φύλλα που του χαρίζουν σε πολλές χώρες μια από τις ονομασίες του, τα «δόντια του λέοντα» – «dens leonis», και το στητό χρυσοκίτρινο λουλούδι του. Η πικραλίδα ή το αγριοράδικο – αγριομάρουλο, όπως το λέμε στην Ελλάδα, δεν ξεριζώνεται εύκολα. Είναι φυτό πολυετές και είναι γερά ριζωμένο στη γη. Η ρίζα του μπορεί να φτάσει μέχρι και τους 50 πόντους βάθος! Στα μάτια μου το ταράξακο σηματοδοτεί γενναιοδωρία, ζωτικότητα και περηφάνια. Όλα απάνω του δηλώνουν αφθονία: δυνατό ριζικό σύστημα, πλούσιο φύλλωμα, στητά χρυσοκίτρινα άνθη, αμέτρητοι σπόροι. Τα άνθη του μεταμορφώνονται σ’ ένα ολοστρόγγυλο σύνολο σπόρων (μια μπάλα) που εύκολα σκορπίζουν μ’ ένα φύσημα του αέρα στα ‘πέρατα της γης’. «Κλέφτες» τις λέγαμε παιδιά αυτές τις μπάλες με τους φτερωτούς σπόρους. Έκοψα μερικά άνθη και άλλα τόσα φύλλα και τα χέρια μου γέμισαν γάλα. Ένα γάλα που έκανε τα δάχτυλά μου να κολλάνε και που, όταν το δοκίμασα, άφησε στο στόμα μου μια πικρή γεύση.
Το γάλα είναι για μας τους ανθρώπους συνώνυμο της μητρικής αγκαλιάς, της γλύκας, της ασφάλειας, της θαλπωρής, της ειρήνης.
Αρχετυπική είναι η εικόνα της μάνας με το βρέφος στην αγκαλιά της. Στο ζωικό βασίλειο χιλιάδες είναι τα είδη των θηλαστικών: κατσικάκια, προβατάκια, λιονταράκια, αρκουδάκια που, μόλις βγουν από την κοιλιά της μάνας τους, ενστικτωδώς θα κατευθυνθούν προς την πηγή της ζωής. Αντίθετα, στο φυτικό βασίλειο σ’ ελάχιστες οικογένειες φυτών συναντάμε γάλα, το οποίο είναι συνήθως και τοξικό. Όμως μιας οικογένειας το γάλα είναι -με μια έννοια- θρεπτικό. Αυτή είναι η οικογένεια στην οποία ανήκει και η πικραλίδα, το taraxacum.
Για να δούμε και μερικές από τις άλλες οικογένειες που ‘παράγουν γάλα’ και την επίδρασή του στον ανθρώπινο οργανισμό:
Η πιο γνωστή είναι ίσως η οικογένεια των παπαρουνοειδών (papaveracea). Μια οικογένεια με πολλά θεραπευτικά φυτά, μερικά από τα οποία απαιτούν βαθύτερες γνώσεις στη χρήση τους, σίγουρα η λευκή παπαρούνα, η «μήκων η υπνοφόρος», ίσως και το χελιδόνιο. Το γάλα τους περιέχει αλκαλοειδή -σε μικρότερες ή μεγαλύτερες δόσεις- και επιδρά στο νευρικό μας σύστημα. Ευπρόσδεκτα θεραπευτική είναι η αντισπασμωδική δράση της κόκκινης παπαρούνας στο πεπτικό μας σύστημα ή της πορτοκαλί, γνωστής και ως «παπαρούνα της Καλιφόρνιας», στις αϋπνίες και τη νευρικότητα. Επικίνδυνα όμως εθιστικό ναρκωτικό έως και θανατηφόρο μπορεί να γίνει το αλκαλοειδές γάλα της λευκής, το όπιο. Το γάλα της λευκής παπαρούνας μας ‘στέλνει’ πίσω στη βρεφική μας ηλικία. Λύει την συνειδητότητα, μειώνει την αίσθηση του πόνου, αφανίζει την εγρήγορση, ανοίγει διάπλατα τις πόρτες του ονείρου, κοιμίζει τον κυνηγό και το δημιουργό μέσα μας. Όμως, όπως έλεγε ο Παράκελσος, «η ποσότητα κάνει το δηλητήριο». Και πολύ σωστά, μιας και το γάλα της υπνοφόρου ήταν και είναι απαραίτητο στην ιατρική.
Μια άλλη γαλακτοφόρος οικογένεια είναι και οι Ευφόρβιες, οι γαλατσίδες. Το γάλα τους είναι δηλητηριώδες και καυστικό. Για παράδειγμα κατσίκες που μπορεί να το φάνε κατά λάθος, όταν αυτό ως ξερό χόρτο ανακατευτεί με την τροφή τους, παθαίνουν δηλητηρίαση και τότε το γάλα τους μπορεί να προκαλέσει τα ίδια συμπτώματα σε όποιον το καταναλώσει. Το γάλα της γαλατσίδας ήταν παλαιότερα μια καλή λύση για τις μυρμηγκιές και τις κρεατοελιές.
Καυστικό γάλα παράγει και η συκιά και πολλά λέγονται για το βαρύ ύπνο που κάνει κανείς, αν αποκοιμηθεί το μεσημέρι στη σκιά της.
Και το ταραξάκο; Τί σύσταση και τί επίδραση έχει το πικρό γάλα αυτού του μικρόσωμου βασιλιά στον οργανισμό των ζώων και των ανθρώπων;
Γιατί αλήθεια το τρώνε με τόση όρεξη οι αγελάδες, οι κατσίκες και τα πρόβατα; Τι αλέθουν τα κοφτερά «δόντια του λέοντος»; Τί είναι αυτό που κάνει αυτό το μικρό φυτό έναν τόσο σημαντικό πράσινο θεραπευτή;
Το ταραξάκο ανήκει στη μεγάλη και την πιο προηγμένη κλάση φυτών, σ’ αυτή των ‘σύνθετών’ και στην οικογένεια των ‘κιχωριοειδών’, η οποία περιλαμβάνει και τα περισσότερα από τα γνωστά μας εδώδιμα χόρτα, όπως είναι πχ. τα ραδίκια, τα πικροράδικα, τα σταμναγκάθια και όλα τα μαρούλια κάθε μορφής και χρώματος. Το ταραξάκο είναι τροφή και θεραπεία συγχρόνως και χρησιμοποιείται εδώ και αιώνες ως τονωτικό του πεπτικού συστήματος – αποτοξινωτικό – αντιρευματικό – διουρητικό – ηπατοπροστατευτικό.
Ζωή σημαίνει μεταμόρφωση, προσαρμογή και ροή κι αυτό σε όλα τα επίπεδα της ύπαρξής μας. Τρώμε πχ. λαχανικά, ψάρια, όσπρια και ο οργανισμός μας τα μετουσιώνει σε ενέργεια, σε δομικά στοιχεία, σε πρωτεΐνες, σε γλυκογόνο, σε λίπος, σε ορμόνες κλπ. Κρατάει ότι του χρειάζεται, αποβάλλει τα άχρηστα. Το ίδιο συμβαίνει και με τις απόψεις, τις ιδέες και τα συναισθήματά μας. Ας εστιάσουμε στο μεταβολισμό της τροφής. Υπεύθυνο για την επιτυχία αυτής της διαδικασίας είναι το πεπτικό μας σύστημα και η πέψη αρχίζει από το στόμα. Μόνο με την μυρωδιά μιας φρεσκοψημένης τροφής, ακόμα και με τη σκέψη μιας λιχουδιάς ή ενός μεζέ, ‘μας τρέχουν τα σάλια’, αρχίζουν δηλ. οι σιελογόνοι αδένες τη διαδικασία της πέψης και στο στομάχι μας εκκρίνονται τα πεπτικά ένζυμα. Όλο μας το σύστημα ετοιμάζεται να δεχτεί το ξένο να το μεταμορφώσει σε οικείο. Σ’ αυτή τη μετουσίωση συμμετέχουν και το πάγκρεας, η χοληδόχος κύστη, το λεπτό έντερο και το ήπαρ. Στο λεπτό έντερο γίνεται η διεργασία επιλογής και η τροφή διαλύεται σε μικρομόρια, χωνεύεται. Τα χρήσιμα για τον ανθρώπινο οργανισμό συστατικά θα μεταφερθούν στο ήπαρ, στο βιοχημικό μας εργοστάσιο. Τα άχρηστα θα συνεχίσουν την πορεία τους προς την έξοδο. Στο βιοχημικό μας εργοστάσιο γίνονται εξαιρετικής φύσεως εργασίες σύνθεσης. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε πώς, όσο καλύτερα λειτουργεί το πεπτικό μας σύστημα, τόσο πιο υγιείς είμαστε. Τόσο περισσότερη ζωτική ενέργεια έχουμε, τόσο πιο γερό ανοσοποιητικό, τόση περισσότερη ευελιξία άρα και μακροζωία!
Και εδώ ακριβώς είναι που επεμβαίνει θεραπευτικά το ταραξάκο με το πικρό του γάλα!
Η έννοια ‘πικρό’ είναι στη βιοχημεία μια γενική ορολογία που καλύπτει διαφορετικές υδατοδιαλυτές βιοχημικές ενώσεις, οι οποίες έχουν πικρή γεύση. Έχουμε βότανα με αρωματικά πικρά, όπως είναι η Αγγέλικα Αρχαγγέλικα και ο Άκορος Κάλαμος, ή με σκέτα πικρά όπως είναι η Γεντιανή. Έχουμε όμως και τις εξαιρετικές λακτοπικρίνες, το πικρό γάλα της οικογένειας του ταραξάκου.
Όλα τα πικρά δρουν διαμέσου της γεύσης. Ενεργοποιούν τους πεπτικούς αδένες να παράγουν και να εκκρίνουν τα απαραίτητα ένζυμα για μια επιτυχή πέψη. Οι λακτοπικρίνες προχωρούν κι ένα βήμα παρακάτω και δρουν ως γαλακτοματοποιητές . Όλοι μας γνωρίζουμε πώς είναι αδύνατο να ενωθεί, να ομογενοποιηθεί το λίπος με το νερό χωρίς γαλακτοματοποιητές και την ίδια δυσκολία αντιμετωπίζει κι ο οργανισμός μας. Το πικρό γάλα του ταραξάκου υποστηρίζει τη σωστή λειτουργία του πεπτικού μας συστήματος και συμβάλλει στο μεταβολισμό του λίπους. Μειώνει τα τριγλυκερίδια και υποστηρίζει τη μετατροπή της σε HDL. Το ταραξάκο είναι ένα βότανο απαραίτητο στην καταπολέμηση της υψηλής χοληστερίνης. Υποστηρίζει την ‘ανεμπόδιστη’ ροή της λέμφου, του αίματος μα και του γάλακτος της θηλάζουσας γυναίκας.
Το ταραξάκο περιέχει φαινόλες, που δρουν αποτοξινωτικά και ινουλίνη, ιδιαίτερα στη ρίζα του, που δρα ηπατοπροστατευτικά. Ο συνδυασμός δε αυτών των δύο ουσιών έχει σαν αποτέλεσμα την αναγέννηση των ηπατικών κυττάρων.
Περιέχει φυτοστερόλες, οι οποίες φροντίζουν για την καλή ποιότητα των σεξουαλικών μας ορμονών (στεροειδείς ορμόνες). Οι φυτοστερόλες μαζί με φαινόλες έχουν αντιφλεγμονώδη δράση. Είναι ένα ισχυρό και, λόγω της μεγάλης ποσότητας καλίου που περιέχει, ακίνδυνο διουρητικό. Φροντίζει έτσι, με τον καλύτερο τρόπο, την υγεία των νεφρών μας και την αποβολή των τοξινών. Η πικρή του γεύση βοηθάει στην απορρόφηση της βιταμίνης Β12 και, ως εκ τούτου, υποστηρίζει έμμεσα την υγεία των ερυθρών αιμοσφαιρίων, άρα και την ικανοποιητική οξυγόνωση – αναπνοή των κυττάρων. Γι’ αυτούς τους λόγους είναι ένα βότανο βάσης στις καρδιοπάθειες, σε κυκλοφορικά προβλήματα, σε ρευματισμούς, χρόνιες δερματίτιδες κ.α.
Περιέχει πυρίτιο, που είναι απαραίτητο στοιχείο για την ελαστικότητα των ιστών και την υγεία των βλεννογόνων. Είναι τροφή για τους χόνδρους και τον υαλουροειδή χιτώνα των οφθαλμών. Περιέχει μαγνήσιο, ψευδάργυρο και χαλκό, ένα μέταλλο απαραίτητο για τη ζωτικότητα του αίματος και τη δόμηση πολλών πεπτικών ενζύμων.
Το ταραξάκο είναι ένα βότανο που μας δίνει ζωτικότητα, ευελιξία, προσαρμοστικότητα και χαρά.
Ο δάσκαλος μας, έλεγε: «Καλύτερα να πίνεις πικρά, παρά να΄σαι πικραμένος!» Και πολύ σοφά τα έλεγε, μιας και οι πικρές ουσίες διώχνουν τη μελαγχολία, που οφείλεται κατά τον Ιπποκράτη στην μέλαινα χολή, στη μειωμένη δηλαδή παραγωγή και διάθεση χολής από το ήπαρ και το χοληδόχο αδένα αντίστοιχα. Εκείνης δηλαδή της λιπαρής ουσίας που είναι απαραίτητη για το μεταβολισμό του λίπους. Οι πικρές ουσίες γενικά και οι λακτοπικρίνες ειδικά αυξάνουν την παραγωγή της χολής στο ήπαρ και τονώνουν το χοληδόχο αδένα. Έτσι παύουν να μας ‘κάθονται τα πράγματα στο στομάχι’ ή να είμαστε κακοδιάθετα ‘δυσκοίλιοι’.
Είναι βότανο χολαγωγό και χολαιρετικό, εξαιρετικό στην πρόληψη της χολολιθίασης. Να αποφεύγεται η χρήση του σε περίπτωση στένωσης ή φλεγμονής της χοληδόχου κύστης .
Το ταραξάκο είναι –μαζί με την τσουκνίδα- ένα βότανο που, κατά τη γνώμη μου, δεν πρέπει να λείπει από κανένα θεραπευτικό σχήμα. Το ταραξάκο βάζει το θεμέλιο, πάνω στο οποίο θα δομηθεί η εξειδικευμένη, εξατομικευμένη θεραπεία. Όποιο και να είναι το θέμα ή η ασθένεια, το ταραξάκο θα αποτοξινώσει, θα φροντίσει τα ηπατικά κύτταρα στην παραγωγή και τη διάθεση των πεπτικών ενζύμων. Θα τονώσει τη λειτουργία των νεφρών και του ουροποιητικού συστήματος και κατ’ αυτό τον τρόπο θα υποστηρίξει το κυκλοφορικό σύστημα και την καρδιά. Θα βοηθήσει στη λύση ορμονικών προβλημάτων, ιδιαίτερα του γυναικείου αναπαραγωγικού κύκλου, κάθε ηλικίας με ή χωρίς κατακράτηση υγρών, μιας και οι λακτοπικρίνες θα φροντίσουν για την καλή ποιότητά τους.
Την άνοιξη μια θεραπεία έξι εβδομάδων με ταραξάκο (και τσουκνίδα) είναι το καλύτερο δώρο που μπορεί να κάνει κανείς στον οργανισμό του και απαραίτητη, αν πάσχει από ρευματισμούς.
Βασικές ενδείξεις συνοπτικά: γαστρική υπο-οξύτητα, πεπτικά προβλήματα (δυσπεψία, φουσκώματα, δυσκοιλιότητα) αυξημένη χοληστερίνη, ηπατική ανεπάρκεια, ρευματισμοί, αυξημένο ουρικό οξύ, άμμος ή πέτρες στα νεφρά – ουρολοιμώξεις, χρόνιο έκζεμα, θηλασμός. |
Χρησιμοποιούμενα μέρη: άνθη, φύλλα, ρίζα
Η Μαριλένα Μοσχούτη είναι ολιστική θεραπεύτρια (Heilpraktiker). Γεννήθηκε στην Αθήνα, σπούδασε τη θεραπευτική τέχνη στο Βερολίνο. Εργάστηκε στο Βερολίνο και αργότερα και στην Αθήνα. Σήμερα ζει στον Ωρωπό όπου καλλιεργεί τη γη και παράγει. Παράλληλα γράφει ιστορίες και παραμύθια για βότανα και δίνει σεμινάρια βοτανολογίας στην Αθήνα, την Κρήτη, την Πελοπόννησο και το Βερολίνο.